ACTH stimulatietest: verschil tussen versies

Uit wikilab
Ga naar: navigatie, zoeken
 
 
(108 tussenliggende revisies door dezelfde gebruiker niet weergegeven)
Regel 1: Regel 1:
−
Dynamische functietest voor de diagnose van adrenopatische aandoeningen waaronder endogeen en iatrogeen hyperadrenocortisme (Cushing) en spontaan hypoadrenocorticisme (Addisson). Wordt ook gebruikt om de behandeling van Cushing op te volgen.
+
{{analyte
 +
|descr_nl = ACTH stimulatietest
 +
|descr_fr = Test de stimulation ACTH
 +
|syn_fr =
 +
|syn =
 +
|loinc = 2143-6
 +
|loinc = 47850-3
 +
|analyte_code = ACTHST, DCORT
 +
|request_code = 2310
 +
|cat = Biochemie
 +
|cat_fr = Biochimie
 +
|subcat = Bijnier
 +
|subcat_fr = Glande surrénale
 +
|sample_type = 2x Serum
 +
|sample_type_fr = 2x Sérum
 +
|sample_type_link= Special:MyLanguage/Serum
 +
|sample_volume = 2x 250 µL (0.25 mL)
 +
|method = Immunochemiluminiscentie
 +
|method_fr = Immunochimiluminescence
 +
|freq = 1-6
 +
|delay = 0
 +
|unit = µg/mL
 +
|alt_unit = nmol/L
 +
|conv = µg/mL x 27.586  = nmol/L
 +
|}}
 +
<translate>
 +
{{horse}}{{dog}}{{cat}}
 +
==Indicaties== <!--T:1-->
 +
===Hond en kat===
 +
*Diagnose van iatrogeen hyperadrenocorticisme
 +
*Diagnose van hypoadrenocorticisme (Addison)
 +
*Monitoring van trilostane of mitotane therapie
 +
*Screening van hyperadrenocorticisme (Cushing)
  
−
{| class="wikitable"
+
===Paard=== <!--T:2-->
−
! Doelorganen
+
*Diagnose van hypoadrenocorticisme (Addison)
−
| Bijnier
+
−
|-
+
−
! Staal
+
−
| Serum, EDTA-plasma
+
−
|-
+
−
! Minimum hoeveelheid
+
−
| 2 x 0.3ml
+
−
|-
+
−
! Methode
+
−
| Immunochemiluminiscentie
+
−
|-
+
−
! Resultaat
+
−
| zelfde dag
+
−
|}
+
  
−
==Protocol==
+
==Protocol== <!--T:3-->
−
In België is het synthetisch ACTH tetracosactide onder de naam [http://www.bcfi.be/ggr/index.cfm?ggrWelk=/GGR/MPG//MPG_GAH.cfm&keyword=synacthen Synacthen] verkrijgbaar.
+
In België is het synthetisch ACTH tetracosactide onder de naam [http://www.bcfi.be/ggr/index.cfm?ggrWelk=/GGR/MPG//MPG_EEA.cfm&keyword=Synacthen Synacthen] verkrijgbaar. Dit is exact hetzelfde als Cortrosyn, waarnaar men vaak in angelsaksische bronnen verwijst, maar veel goedkoper.
  
−
Indien behandeling met cortico’s levensnoodzakelijk is (bvb. Addisson crisis), gebruik dan dexamethasone. Anders de test minstens 2-3d uitstellen
+
<!--T:4-->
 +
Er bestaat ook een vloeibare vorm van synthetisch ACTH (gel), niet beschikbaar in België, maar volledig gelijkwaardig. Bij honden bleek het dezelfde resultaten op te leveren en werd aangenomen dat gel en gelyofiliseerd product uitwisselbaar kunnen gebruikt worden<ref>{{#pmid:22268452}}</ref>. Alleen is het nog duurder en is er niets bekend over stabiliteit wanneer gealiquoteerd (zie hieronder) noch over alternatieve IM toediening. Nog andere middelen vertoonden een duidelijk afwijkende farmacokinitiek.<ref>{{#pmid:16267060}}</ref> Interpretatie kan moeilijk of onmogelijk worden wanneer deze of andere middelen gebruikt worden of op andere wijze van het protocol afgeweken wordt.
  
−
===Hond===
+
<!--T:5-->
−
Diagnose: 5 µg/kg im, iv basaal staal + 60 min p.i.<ref name=behrend> {{cite web| url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16267060?| title=Use of compounded adrenocorticotropic hormone (ACTH) for adrenal function testing in dogs. Kemppainen RJ, Behrend EN, Busch KA. J Am Anim Hosp Assoc. 2005 Nov-Dec;41(6):368-72.}}</ref>
+
Indien behandeling met cortico’s levensnoodzakelijk is (bvb. Addison crisis), gebruik dan dexamethasone. Anders de test minstens 2-3d uitstellen.
  
−
Monitoring trilostane: 2-3u post-pil, 7-14d, 4w, 12w, om de 3m
+
===Kostverlagende maatregelen=== <!--T:6-->
 +
Omdat Cortrosyn veel duurder is, zal men ook diverse tips terugvinden om er zo spaarzaam mogelijk mee om te gaan:
 +
* een dosis van 5 µg/kg is voldoende voor een maximale respons (hogere dosering is veilig maar overbodig)<ref>{{#pmid:10340075}}{{#pmid:17472457}}</ref>;
 +
* na reconstitutie aliquoteren in 25 tot 50 µg dossisen in insulinespuitjes;
 +
* en vervolgens invriezen bij -20°C voor een stabiliteit tot 6m of in de frigo bij 4°C voor een stabiliteit tot 4m<ref>{{#pmid:9604025}}</ref>;
 +
* niet in een glazen recipiënt bewaren (de molecule adhereert aan glas);
 +
* na ontdooien niet terug invriezen, ook geen ''nofrost'' diepvriezer gebruiken (warmt regelmatig automatische op).
  
−
Monitoring ketoconazole: 2w na inductie, om de 3-6m bij onderhoudsdosis
+
<!--T:7-->
 +
Dit is ook allemaal van toepassing op Synacthen, maar gezien de lage kostprijs kan men even goed een halve ampul (125 µg) geven aan een kat of kleine hond en een volledige (250 µg) aan een grote hond.
  
−
===Kat===
+
<!--T:8-->
−
125 µg/dier im, basaal staal + 60 min p.i.<ref>{{cite web | url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8381628 | title=Dose-response relation between plasma concentrations of corticotropin and cortisol after administration of incremental doses of cosyntropin for corticotropin stimulation testing in cats. Peterson ME, Kemppainen RJ. Am J Vet Res. 1993 Feb;54(2):300-4.}}</ref>
+
{{warning
 +
|date= Nov 2015
 +
|text=Synacthen is '''opnieuw beschikbaar''' in België.
 +
}}
  
−
===Paard===
+
===Hond<ref name=behrend>{{#pmid:16267060}}</ref>=== <!--T:9-->
−
250 µg/dier iv, basaal staal + 2h p.i.<ref>Pituitary-independent Cushing's syndrome in a horse.
+
# Neem een basaal serumstaal
−
van der Kolk JH, Ijzer J, Overgaauw PA, van der Linde-Sipman JS. Equine Vet J. 2001 Jan;33(1):110-2.</ref>
+
# Injecteer 5 µg/kg synthetisch ACTH (lees ook [[ACTH stimulatietest#Kostverlagende maatregelen | Kostverlagende maatregelen]]) IV of IM
 +
# Neem een tweede serumstaal na 1u
  
−
==Referentie-interval==
+
<!--T:10-->
 +
* Monitoring trilostane: 4-6u post-pil, 10-14d, 4w, 12w, om de 3-6m of 10-14d na elke dosiswijziging
 +
 
 +
===Kat<ref>{{#pmid:8381628}}</ref>=== <!--T:11-->
 +
# Neem een basaal serumstaal
 +
# Injecteer 5 µg/kg synthetisch ACTH (lees ook [[ACTH stimulatietest#Kostverlagende maatregelen | Kostverlagende maatregelen]]) '''IV''' (hogere piek)
 +
# Neem een tweede serumstaal na 1u
 +
 
 +
<!--T:12-->
 +
* De absorptie bij  SC toediening is slecht
 +
* IM toediening is pijnlijk en wordt niet goed verdragen door katten
 +
* Monitoring trilostane: 4-6u post-pil, 10-14d, 4w, 12w, om de 3-6m of 10-14d na elke dosiswijziging
 +
 
 +
===Paard<ref>{{#pmid:21916767}}</ref>=== <!--T:13-->
 +
# Neem een basaal serumstaal
 +
# Injecteer 0.1 µg/kg synthetisch ACTH IV
 +
# Neem een tweede staal na 30 min
 +
 
 +
==Referentie-interval== <!--T:14-->
 +
Zie interpretatie.
 +
 
 +
===Conversie=== <!--T:15-->
 +
{{#widget:Unitconversion
 +
|name=Cortisol
 +
|conv=27.586
 +
|dec=1
 +
|unit1=µg/mL
 +
|unit2= nmol/L
 +
|}}
 +
 
 +
== Interpretatie == <!--T:16-->
 +
 
 +
===Hond=== <!--T:17-->
 +
Zoals bij elke monitoring is het van belang de staalname zoveel mogelijk in dezelfde omstandigheden uit te voeren (zelfde tijdstip, zelfde bloednametechniek). Voor trilostane wordt een afname 4-6u na de laatste dosis vooropgesteld, bovendien is het vetoplosbaar en is een inname samen met voedsel aanbevolen. De productconcentratie en wellicht ook het effect op de cortisolspiegel zal na een nuchtere inname lager uitvallen.
 +
 
 +
<!--T:18-->
 
{| class="wikitable"
 
{| class="wikitable"
−
!  
+
! Resultaat
−
! Laag
+
! Besluit
−
! Hoog
+
−
! Eenheid
+
−
!
+
−
! Laag
+
−
! Hoog
+
−
! Eenheid
+
 
|-
 
|-
−
! Hond
+
| <2 µg/dL  
−
| 8
+
| Hypoadrenocorticisme
−
| 18
+
|-
−
| µg/dL
+
| 2 - 6 µg/dL
−
|
+
|Hypoadrenocorticisme mogelijk
−
| 221
+
−
| 497
+
−
| nmol/L
+
 
|-
 
|-
−
! Kat
+
| >6 µg/dL
−
| 6
+
| Hypoadrenocorticisme uitgesloten
−
| 12
+
|-
−
| µg/dL
+
| <8 µg/dL
−
|
+
| Iatrogeen hyperadrenocorticisme
−
| 166
+
|-
−
| 331
+
| 18 - 24 µg/dL
−
| nmol/L
+
| Suggestief voor spontaan hyperadrenocorticisme
 +
|-
 +
| >24 µg/dL
 +
| Sterk suggestief voor spontaan hyperadrenocorticisme
 
|}
 
|}
  
−
===Conversie===
+
====Hypoadrenocorticisme==== <!--T:19-->
−
µg/dL x 27.59 = nmol/L
+
Alle honden met primair, secundair of atypisch hypoadrenocorticisme hebben een lage basale cortisolwaarde (<2 µg/dL).<ref>{{#pmid:8960190}}{{#pmid:20436864}}</ref> Na stimulatie stijgt de concentratie niet of amper (<3µg dL). Daarom is het de gouden standaard om Addison aan te tonen.
  
−
nmol/L x 0.0362 = µg/dL
+
====Iatrogeen hyperadrenocorticisme==== <!--T:20-->
 +
Deze diagnose kan gesteld worden bij een laag normale of onderdrukte ACTH respons bij honden met klinische tekens in combinatie met een recente voorgeschiedenis van glucocorticoïden.
  
−
== Interpretatie ==
+
====Spontaan hyperadrenocorticisme==== <!--T:21-->
−
Het principe berust op het feit dat een hyperplastische bijnierschors (tgv chronische stimulatie of tumorale woekering) een grotere cortisolreserve heeft dan een normale bijnier.<ref>Adrenocortical function. Clinical Biochemistry of Domestic Animals, 6th ed., 2008, 605-622. B.P. Meij, J.A. Mol. </ref> Het ACTH-effect op de bijnier is zeer snel: binnen enkel minuten kan men verhoogde waarden meten in de bijniervene.
+
Het principe berust op het feit dat een hyperplastische of tumorale bijnierschors een grotere cortisolreserve heeft dan een normale bijnier.<ref>Adrenocortical function. Clinical Biochemistry of Domestic Animals, 6th ed., 2008, 605-622. B.P. Meij, J.A. Mol.; ISBN 9780123704917</ref>  
  
−
===Hond===
+
<!--T:22-->
−
<2 µg/dL (<50 nmol/L) Hypoadrenocorticisme
+
De testspecificiteit bedraagt 85%. Sommige klinisch normale honden en dieren met andere chronische ziekten reageren met een abnormale verhoging. De gevoeligheid bedraagt 80% voor hypofyse-afhankelijke Cushing (HAC) en slechts 56% voor bijniertumoren (BT). 20% HAC gevallen worden niet onderkent en nog eens een 20% reageert slechts borderline. Men kan geen onderscheid maken tussen HAC (85-90% van de gevallen) en BT (10-15%). Diagnostisch scoort deze test met ander woorden niet zo goed en is in de meeste gevallen een [[LDDST]] efficiënter.
−
2 - 6 µg/dL Hypoadrenocorticisme mogelijk
+
−
>6 µg/dL Hypoadrenocorticisme uitgesloten
+
−
<8 µg/dL (<220 nmol/L) Iatrogeen HAC
+
−
18 - 24 µg/dL (500 - 660 nmol/L) Suggestief voor spontaan HAC
+
−
  >24 µg/dL (>660 nmol/L) Sterk suggestief voor spontaan HAC
+
  
−
De test is specifiek (85 - 100%) en gevoelig (67 - 80%) voor Cushing, maar dit laatste daalt snel tot 56% i.g.v. bijniertumoren. 15-20% van de dieren met HAC worden met deze test niet duidelijk geïndentificeerd. Indien het resultaat normaal is, maar de symptomen sterk verdacht, is een LDDST aangeraden.
+
<!--T:23-->
−
Sommige klinisch normale honden en dieren met andere chronische ziekten (ongecontroleerde diabetes mellitus, pyometra, portosystemische shunt) reageren met een verhoging.
+
Indien het resultaat niet diagnostisch is, maar de symptomen sterk verdacht, is een LDDST aangeraden.
−
Een normale respons sluit hypoadrenocorticisme uit ?
+
  
−
===Kat===
+
===Kat=== <!--T:24-->
 
  <2 µg/dL (<50 nmol/L) Hypoadrenocorticisme
 
  <2 µg/dL (<50 nmol/L) Hypoadrenocorticisme
 
  2 - 6 µg/dL Hypoadrenocorticisme mogelijk
 
  2 - 6 µg/dL Hypoadrenocorticisme mogelijk
Regel 95: Regel 149:
 
  >15 µg/dL (> 410 nmol/L) Sterk suggestief voor spontaan HAC
 
  >15 µg/dL (> 410 nmol/L) Sterk suggestief voor spontaan HAC
  
 +
<!--T:25-->
 
Bij katten is de test niet zo gevoelig voor de diagnose van HAC: slechts 50 - 65% van de gevallen kunnen hiermee aangetoond worden. Bovendien kunnen ook katten met andere chronische aandoeningen positief blijken.
 
Bij katten is de test niet zo gevoelig voor de diagnose van HAC: slechts 50 - 65% van de gevallen kunnen hiermee aangetoond worden. Bovendien kunnen ook katten met andere chronische aandoeningen positief blijken.
  
−
===Monitoring===
+
===Monitoring=== <!--T:26-->
−
Een goed gecontroleerd HAC heeft <6 µg/dL post-ACTH, waarden >10 µg/dL gaan heel waarschijnlijk gepaard met symptomen. De targetconcentratie ligt tussen de 2-6 µg/dL. Een eerste evaluatie gebeurt na 7-14d. Vervolgens op 4w, 12w en dan om de 3m.
+
  
−
Klinische verbetering, 2-6 µg/dL = behandeling ongewijzigd voortzetten
+
====Trilostane==== <!--T:27-->
−
Geen klinische verbetering, 2-6 µg/dL = dosis verhogen of herevalueren na 4w
+
De startdosis vermeld in de bijsluiter is 3-6 mg/kg sid. Om bijwerkingen te voorkomen, vooral bij kleine honden, werd bij consensus een verlaagde dosis van 2-5 mg/kg (2.5 mg/kg), sid vooropgesteld.<ref>Vetoryl Consensus Meeting, Amsterdam, 19 April 2006</ref> Reformulatie kan noodzakelijk zijn aangezien de tabletten niet verdeeld mogen worden. Bid therapie (mits reformulatie van de tabletten) kan uitkomst bieden bij gevallen die onder controle lijken adhv de stimulatietest maar het klinisch niet zijn. <ref>{{#pmid:18447776 }}</ref>
−
Geen klinische verbetering, >6 µg/dL = totale dosis verhogen, bid therapie
+
−
Klinische verbetering, 6-10 µg/dL = behandeling ongewijzigd voortzetten, nauwer monitoren
+
−
Klinisch inorde, <2 µg/dL = overweeg 5-7d behandelingsstop, herstarten aan lagere dosis
+
−
Klinisch slecht = therapie stoppen, diagnose herevalueren
+
  
−
====Trilostane====
+
<!--T:28-->
−
Tijdens klinische studies worden de meeste dieren gestabiliseerd met 2-5 mg/kg/d. Als aanvangsdosis wordt vooral bij kleine honden (<10kg) de kleinst mogelijke dosis aangeraden.
+
Volgend beslissingsschema werd opgesteld op basis van de post-ACTH cortisol metingen<ref>{{#pmid: 12120922}}{{#pmid:15080470 }}</ref>:
  
−
Volgend beslissingsschema werd opgesteld voor post-ACTH cortisol metingen:
+
<!--T:29-->
 +
{| class="wikitable"
 +
!Post-ACTH cortisol
 +
!Maatregel
 +
|-
 +
|<0.7 µg/dL
 +
|stop behandeling niet herbeginnen tenzij tekens van hyperadrenocorticisme
 +
|-
 +
|0.7 - 1.5 µg/dL
 +
|stop behandeling gedurende minstens 48u, herbegin aan de helft van de vorige dosis, hercontroleer na 10-14d
 +
|-
 +
|1.5 - 5.5 µg/dL
 +
|met klinische beterschap, therapie onder controle, hertest om de 3-6m
 +
|-
 +
|1.5 - 5.5 µg/dL
 +
|zonder klinische beterschap, stap over naar bid therapie (zelfde dagdosis), hercontroleer na 10-14d
 +
|-
 +
|5.5 - 9 µg/dL
 +
|overweeg een dosisverhoging van 50% indien geen klinische beterschap, hercontroleer na 10-14d
 +
|-
 +
|>9 µg/dL
 +
|verhoog de dosis met 50% tot 100%, hercontroleer na 10-14d
 +
|}
  
−
<1 µg/dL, stop trilostane gedurende 48u, daarna opnieuw met kleinere dosagevorm, hertesten na 2w
+
===Paard=== <!--T:30-->
−
>5 µg/dL, verhoog dosis met groter dosagevorm, hertesten na 2w
+
De post-ACTH cortisol concentratie moet minstens verdubbeld zijn.
−
1-5 µg/dL + klinische beterschap, onder controle, hertest om de 3-4m
+
−
1-5 µg/dL zonder klinische beterschap, overschakelen naar bid, hertest om de 3-4m
+
  
−
====Mitotaan====
+
==Referenties== <!--T:31-->
−
Een dosis van 40-50 mg/kg geeft meestal binnen de 5-10d resultaat; sommige dieren en vnl in geval van bijniertumoren vertonen slechts een minimale respons na 30d behandeling; ook individuele verschillen in absorptie, metabolisme en microsomale enzyme-inductie door andere geneesmiddelen kunnen een invloed hebben op de efficaciteit.
+
−
Wanneer na initiële therapie de cortisolspiegel post-ACTH <2 µg/dL bedraagt en het dier klinisch gezond is, wordt de onderhoudstherapie ingesteld maar verlaagd tot 25 mg/kg. Bedraagt de post-ACTH waarde <2 µg/dL maar is het dier systemisch ziek, moet de behandeling gestopt worden en prednisone toegediend worden.
+
−
 
+
−
====Ketoconazole====
+
−
Initieel 5 mg/kg bid gedurende 7d, indien geen problemen 10 mg/kg bid gedurende 7d. Bereikt men met deze dosis geen post-ACTH cortisolspiegel <5 µg/dL mag men tot 15 mg/kg bid gaan. Bij tekens van anorexie, depressie, braken of diarree onmiddellijk stoppen en starten met prednisolone. Voor ketoconazole en metyrapone is de reductie na ACTH-stimulatie evenredig aan de mate waarin de cortisolsynthese geïnhibeerd wordt. 25% van de dieren reageert niet.
+
−
 
+
−
==Referenties==
+
 
{{Reflist}}
 
{{Reflist}}
  
 +
==Links== <!--T:32-->
 +
*[http://www.bcfi.be/ggr/index.cfm?ggrWelk=/GGR/MPG//MPG_EEA.cfm&keyword=Synacthen Info Synacthen in het BCFI repertorium (het groene boekje)]
 +
*[http://www.cbip-vet.be/nl/texts/NAGCOOL1AL2o.php Info Trilostane in het BCFI repertorium (het blauwe boekje)]
 +
*[http://www.dechra.nl/ Info Vetoryl® Dechra]
 +
*[http://veterinarymedicine.dvm360.com/vetmed/article/articleDetail.jsp?id=491107&sk=&date=&pageID=3 Trilostane: A therapeutic consideration for canine hyperadrenocorticism, Audrey K. Cook, Department of Small Animal Clinical Sciences, Texas A&M University]
 +
*Artikels op [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?cmd=search&term=%28dog%20OR%20canine%29%20AND%20%28ACTH%20stimulation%20test%29%20&db=PubMed&orig_db=PubMed&cmd_current=Limits&pmfilter_EDatLimit=added%20to%20PubMed%20in%20the%20last%2036%205 Pubmed over honden] in de laatste 12 maanden
 +
*Artikels op [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?cmd=search&term=%28cat%20OR%20felidae%29%20AND%20%28ACTH%20stimulation%20test%29%20&db=PubMed&orig_db=PubMed&cmd_current=Limits&pmfilter_EDatLimit=added%20to%20PubMed%20in%20the%20last%2036%205 Pubmed over katten] in de laatste 12 maanden
 +
*Artikels op [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/sites/entrez?cmd=search&term=%28horse%20OR%20equidae%29%20AND%20%28ACTH%20stimulation%20test%29%20&db=PubMed&orig_db=PubMed&cmd_current=Limits&pmfilter_EDatLimit=added%20to%20PubMed%20in%20the%20last%2036%205 Pubmed over paarden] in de laatste 12 maanden
 +
 +
<!--T:33-->
 
[[Category:LabWijzer]]
 
[[Category:LabWijzer]]
 +
[[Category:Bijnier]]
 +
</translate>

Huidige versie van 20 feb 2016 om 16:34

Benamingen en codes
Omschrijving ACTH stimulatietest
Synoniemen
Loinc 47850-3
Code ACTHST, DCORT
Aanvraagcode 2310
Afname en methode
Staal 2x Serum
Min volume (?) 2x 250 µL (0.25 mL)
Methode Immunochemiluminiscentie
Rapportering
Rubriek Biochemie
Subrubriek Bijnier
Frequentie ma-za
Doorlooptijd zelfde dag
Eenheid µg/mL
Alt. Eenheid nmol/L
Conversie µg/mL x 27.586 = nmol/L
Horse.svgDog.svgCat.svg

Indicaties

Hond en kat

  • Diagnose van iatrogeen hyperadrenocorticisme
  • Diagnose van hypoadrenocorticisme (Addison)
  • Monitoring van trilostane of mitotane therapie
  • Screening van hyperadrenocorticisme (Cushing)

Paard

  • Diagnose van hypoadrenocorticisme (Addison)

Protocol

In België is het synthetisch ACTH tetracosactide onder de naam Synacthen verkrijgbaar. Dit is exact hetzelfde als Cortrosyn, waarnaar men vaak in angelsaksische bronnen verwijst, maar veel goedkoper.

Er bestaat ook een vloeibare vorm van synthetisch ACTH (gel), niet beschikbaar in België, maar volledig gelijkwaardig. Bij honden bleek het dezelfde resultaten op te leveren en werd aangenomen dat gel en gelyofiliseerd product uitwisselbaar kunnen gebruikt worden[1]. Alleen is het nog duurder en is er niets bekend over stabiliteit wanneer gealiquoteerd (zie hieronder) noch over alternatieve IM toediening. Nog andere middelen vertoonden een duidelijk afwijkende farmacokinitiek.[2] Interpretatie kan moeilijk of onmogelijk worden wanneer deze of andere middelen gebruikt worden of op andere wijze van het protocol afgeweken wordt.

Indien behandeling met cortico’s levensnoodzakelijk is (bvb. Addison crisis), gebruik dan dexamethasone. Anders de test minstens 2-3d uitstellen.

Kostverlagende maatregelen

Omdat Cortrosyn veel duurder is, zal men ook diverse tips terugvinden om er zo spaarzaam mogelijk mee om te gaan:

  • een dosis van 5 µg/kg is voldoende voor een maximale respons (hogere dosering is veilig maar overbodig)[3];
  • na reconstitutie aliquoteren in 25 tot 50 µg dossisen in insulinespuitjes;
  • en vervolgens invriezen bij -20°C voor een stabiliteit tot 6m of in de frigo bij 4°C voor een stabiliteit tot 4m[4];
  • niet in een glazen recipiënt bewaren (de molecule adhereert aan glas);
  • na ontdooien niet terug invriezen, ook geen nofrost diepvriezer gebruiken (warmt regelmatig automatische op).

Dit is ook allemaal van toepassing op Synacthen, maar gezien de lage kostprijs kan men even goed een halve ampul (125 µg) geven aan een kat of kleine hond en een volledige (250 µg) aan een grote hond.

Warning
Synacthen is opnieuw beschikbaar in België. (Nov 2015)

Hond[5]

  1. Neem een basaal serumstaal
  2. Injecteer 5 µg/kg synthetisch ACTH (lees ook Kostverlagende maatregelen) IV of IM
  3. Neem een tweede serumstaal na 1u
  • Monitoring trilostane: 4-6u post-pil, 10-14d, 4w, 12w, om de 3-6m of 10-14d na elke dosiswijziging

Kat[6]

  1. Neem een basaal serumstaal
  2. Injecteer 5 µg/kg synthetisch ACTH (lees ook Kostverlagende maatregelen) IV (hogere piek)
  3. Neem een tweede serumstaal na 1u
  • De absorptie bij SC toediening is slecht
  • IM toediening is pijnlijk en wordt niet goed verdragen door katten
  • Monitoring trilostane: 4-6u post-pil, 10-14d, 4w, 12w, om de 3-6m of 10-14d na elke dosiswijziging

Paard[7]

  1. Neem een basaal serumstaal
  2. Injecteer 0.1 µg/kg synthetisch ACTH IV
  3. Neem een tweede staal na 30 min

Referentie-interval

Zie interpretatie.

Conversie

Cortisol µg/mL  x   =  nmol/L
 =   / 


Interpretatie

Hond

Zoals bij elke monitoring is het van belang de staalname zoveel mogelijk in dezelfde omstandigheden uit te voeren (zelfde tijdstip, zelfde bloednametechniek). Voor trilostane wordt een afname 4-6u na de laatste dosis vooropgesteld, bovendien is het vetoplosbaar en is een inname samen met voedsel aanbevolen. De productconcentratie en wellicht ook het effect op de cortisolspiegel zal na een nuchtere inname lager uitvallen.

Resultaat Besluit
<2 µg/dL Hypoadrenocorticisme
2 - 6 µg/dL Hypoadrenocorticisme mogelijk
>6 µg/dL Hypoadrenocorticisme uitgesloten
<8 µg/dL Iatrogeen hyperadrenocorticisme
18 - 24 µg/dL Suggestief voor spontaan hyperadrenocorticisme
>24 µg/dL Sterk suggestief voor spontaan hyperadrenocorticisme

Hypoadrenocorticisme

Alle honden met primair, secundair of atypisch hypoadrenocorticisme hebben een lage basale cortisolwaarde (<2 µg/dL).[8] Na stimulatie stijgt de concentratie niet of amper (<3µg dL). Daarom is het de gouden standaard om Addison aan te tonen.

Iatrogeen hyperadrenocorticisme

Deze diagnose kan gesteld worden bij een laag normale of onderdrukte ACTH respons bij honden met klinische tekens in combinatie met een recente voorgeschiedenis van glucocorticoïden.

Spontaan hyperadrenocorticisme

Het principe berust op het feit dat een hyperplastische of tumorale bijnierschors een grotere cortisolreserve heeft dan een normale bijnier.[9]

De testspecificiteit bedraagt 85%. Sommige klinisch normale honden en dieren met andere chronische ziekten reageren met een abnormale verhoging. De gevoeligheid bedraagt 80% voor hypofyse-afhankelijke Cushing (HAC) en slechts 56% voor bijniertumoren (BT). 20% HAC gevallen worden niet onderkent en nog eens een 20% reageert slechts borderline. Men kan geen onderscheid maken tussen HAC (85-90% van de gevallen) en BT (10-15%). Diagnostisch scoort deze test met ander woorden niet zo goed en is in de meeste gevallen een LDDST efficiënter.

Indien het resultaat niet diagnostisch is, maar de symptomen sterk verdacht, is een LDDST aangeraden.

Kat

<2 µg/dL (<50 nmol/L)	Hypoadrenocorticisme
2 - 6 µg/dL	Hypoadrenocorticisme mogelijk
>6 µg/dL	Hypoadrenocorticisme uitgesloten
<6 µg/dL (<165 nmol/L)	Iatrogeen HAC
12 - 15 µg/dL (330 - 410 nmol/L)	Suggestief voor spontaan HAC
>15 µg/dL (> 410 nmol/L)	Sterk suggestief voor spontaan HAC

Bij katten is de test niet zo gevoelig voor de diagnose van HAC: slechts 50 - 65% van de gevallen kunnen hiermee aangetoond worden. Bovendien kunnen ook katten met andere chronische aandoeningen positief blijken.

Monitoring

Trilostane

De startdosis vermeld in de bijsluiter is 3-6 mg/kg sid. Om bijwerkingen te voorkomen, vooral bij kleine honden, werd bij consensus een verlaagde dosis van 2-5 mg/kg (2.5 mg/kg), sid vooropgesteld.[10] Reformulatie kan noodzakelijk zijn aangezien de tabletten niet verdeeld mogen worden. Bid therapie (mits reformulatie van de tabletten) kan uitkomst bieden bij gevallen die onder controle lijken adhv de stimulatietest maar het klinisch niet zijn. [11]

Volgend beslissingsschema werd opgesteld op basis van de post-ACTH cortisol metingen[12]:

Post-ACTH cortisol Maatregel
<0.7 µg/dL stop behandeling niet herbeginnen tenzij tekens van hyperadrenocorticisme
0.7 - 1.5 µg/dL stop behandeling gedurende minstens 48u, herbegin aan de helft van de vorige dosis, hercontroleer na 10-14d
1.5 - 5.5 µg/dL met klinische beterschap, therapie onder controle, hertest om de 3-6m
1.5 - 5.5 µg/dL zonder klinische beterschap, stap over naar bid therapie (zelfde dagdosis), hercontroleer na 10-14d
5.5 - 9 µg/dL overweeg een dosisverhoging van 50% indien geen klinische beterschap, hercontroleer na 10-14d
>9 µg/dL verhoog de dosis met 50% tot 100%, hercontroleer na 10-14d

Paard

De post-ACTH cortisol concentratie moet minstens verdubbeld zijn.

Referenties

  1. ↑ Cohen & Feldman: Comparison of IV and IM formulations of synthetic ACTH for ACTH stimulation tests in healthy dogs. J. Vet. Intern. Med. 2012;26:412-4. PMID: 22268452. DOI.
  2. ↑ Kemppainen et al.: Use of compounded adrenocorticotropic hormone (ACTH) for adrenal function testing in dogs. J Am Anim Hosp Assoc 2005;41:368-72. PMID: 16267060.
  3. ↑ Kerl et al.: Evaluation of a low-dose synthetic adrenocorticotropic hormone stimulation test in clinically normal dogs and dogs with naturally developing hyperadrenocorticism. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1999;214:1497-501. PMID: 10340075. Martin et al.: Effect of low doses of cosyntropin on serum cortisol concentrations in clinically normal dogs. Am. J. Vet. Res. 2007;68:555-60. PMID: 17472457. DOI.
  4. ↑ Frank & Oliver: Comparison of serum cortisol concentrations in clinically normal dogs after administration of freshly reconstituted versus reconstituted and stored frozen cosyntropin. J. Am. Vet. Med. Assoc. 1998;212:1569-71. PMID: 9604025.
  5. ↑ Kemppainen et al.: Use of compounded adrenocorticotropic hormone (ACTH) for adrenal function testing in dogs. J Am Anim Hosp Assoc 2005;41:368-72. PMID: 16267060.
  6. ↑ Peterson & Kemppainen: Dose-response relation between plasma concentrations of corticotropin and cortisol after administration of incremental doses of cosyntropin for corticotropin stimulation testing in cats. Am. J. Vet. Res. 1993;54:300-4. PMID: 8381628.
  7. ↑ Stewart et al.: Validation of a low-dose ACTH stimulation test in healthy adult horses. J. Am. Vet. Med. Assoc. 2011;239:834-41. PMID: 21916767. DOI.
  8. ↑ Lifton et al.: Glucocorticoid deficient hypoadrenocorticism in dogs: 18 cases (1986-1995). J. Am. Vet. Med. Assoc. 1996;209:2076-81. PMID: 8960190. Klein & Peterson: Canine hypoadrenocorticism: part II. Can. Vet. J. 2010;51:179-84. PMID: 20436864.
  9. ↑ Adrenocortical function. Clinical Biochemistry of Domestic Animals, 6th ed., 2008, 605-622. B.P. Meij, J.A. Mol.; ISBN 9780123704917
  10. ↑ Vetoryl Consensus Meeting, Amsterdam, 19 April 2006
  11. ↑ Vaughan et al.: Evaluation of twice-daily, low-dose trilostane treatment administered orally in dogs with naturally occurring hyperadrenocorticism. J. Am. Vet. Med. Assoc. 2008;232:1321-8. PMID: 18447776. DOI.
  12. ↑ Neiger et al.: Trilostane treatment of 78 dogs with pituitary-dependent hyperadrenocorticism. Vet. Rec. 2002;150:799-804. PMID: 12120922. Braddock et al.: Trilostane treatment in dogs with pituitary-dependent hyperadrenocorticism. Aust. Vet. J. 2003;81:600-7. PMID: 15080470.

Links

Overgenomen van "http://wikilab.zoolyx.be/mediawiki/index.php?title=ACTH_stimulatietest&oldid=7553"